Het drinkwater bevat van nature kleine hoeveelheden fluoride. Gemeente voegden halverwege vorige eeuw extra fluoride toe aan het drinkwater voor tandheelkundige doeleinden. Deze maatregel is uiteindelijk door opstandige burgers een halt toe geroepen.
Eind jaren 60, tandarts Cappieri met zijn assistente aan de telefoon. “Ik ontvang graag een aantal mondkaarten van 12-jarigen schoolverlaters?”. Vervolgens laat Cappieri een aantal afbeeldingen van gebitten van jonge patiënten zien. Hij begint te tellen. “1,2,3 … 16, 17, 18 aangetaste elementen.” Op de volgende kaart van een andere tiener zijn de kiezen ingekleurd – deze blijken allemaal getrokken te zijn. “Het geeft je een gevoel van hopeloosheid”, zegt hij vol onbegrip.
Andere Tijden
Dit komt uit een scène uit ‘Het volmaakte gebit’, een aflevering van Andere Tijden. Na de Tweede Wereldoorlog vliegt het aantal cariës (gaatjes) in de Nederlandse gebitten de pan uit. Meestal door geldgebrek poetsen Nederlanders hun tanden niet of nauwelijks. Alleen de rijken kunnen een tandarts veroorloven. Eigenlijk ga je alleen naar de tandarts als je pijn hebt of om een kies te laten trekken. Van een tweejaarlijkse controle was onbekend. Vervolgens voegen veel gemeenten fluoride toe aan het drinkwater om de gebitten te sparen.
Dat fluoride goed zou zijn voor onze tanden, kwam begin vorige eeuw overwaaien uit de VS. In 1901 heeft tandarts McKay een onderzoek gestart naar deze stof. Hij stelde vast dat in gebieden waar van nature veel fluoride in het drinkwater zat patiënten minder gevoelig waren voor tandbederf en tanden sterker waren. Daarom verzocht in 1947 de minister van Volksgezondheid de Gezondheidsraad te adviseren over drinkwaterfluoridering. Nadat er meerdere onderzoeken hadden plaats gevonden in enkele Amerikaanse steden, vloeide hier in Nederland in 1953 een groot fluoride-onderzoek uit voort – ook wel bekend als het Tiel-Culemborg-project.
Kindergebitten
Aan het drinkwater van Tiel werd – zonder dat de bevolking daarvan op de hoogte werd gesteld – fluoride toegevoegd, terwijl het ongefluorideerde drinkwater van Culemborg als controle-gemeente diende. Gedurende 16,5 jaar werden kindergebitten in Tiel en Culemborg gemonteerd door de tandartsen. Uit dit onderzoek bleek dat, ondanks dat er minder tandheelkundige behandelingen in Tiel nodig waren, er sprake was van bijna net zoveel gaatjes. Onderzoekers concludeerden dat fluoride ervoor zorgde dat de gaatjes minder snel groot en diep werden.
Hierdoor besloot, op advies van de Gezondheidsraad – en ondersteund door de beroepsvereniging van tandartsen de Nederlandse Maatschappij tot Bevordering der Tandheelkunde (NMT) – het ministerie via een vergunningensysteem onder de Waterleidingwet drinkwaterfluoridering per (gemeentelijk) verzorgingsgebied toe te staan. Drinkwaterfluoridering werd via de gemeentes decentraal ingevoerd. Van Groningen tot Rotterdam en van Heerlen tot Amsterdam: fluoride werd door veel gemeenten toegevoegd aan het drinkwater.
Pijnlijke zweertjes
Huisarts Moolenburgh (Haarlem, las tot zijn schrik dat ook zijn gemeente voornemens was fluoride toe te voegen. “Toen werd ik direct heel boos”, herinnert hij zich in Andere Tijden. “Want ik hoorde dat fluoride dezelfde giftigheidsgraad had als arsenicum. Dat leek me niet goed voor de bevolking.” Hij tekende in een open brief bezwaar aan en wilde weten wat de langetermijneffecten waren. In zijn praktijk zag Moolenburgh dagelijks patiënten die, naar eigen zeggen, last hadden van het gefluorideerde water. “Mijn patiënten hadden keelpijn, pijnlijke zweertjes in de mond en maag- en darmklachten.”
Naast negatieve berichtgeving over mogelijke bijwerkingen, stuitte de toevoeging van de stof op meer verzet. Uit antroposofische en religieuze hoek klonk al langer protest, maar nu werd dit gelukkig breder gedragen en ontstond er een maatschappelijk debat. Hoe veilig was het toevoegen van de stof nu echt voor onze gezondheid? Juristen mengden zich ook in de discussie. Het werd gezien als een opgedrongen maatregel, waar men niet om gevraagd had en waar geen alternatief voor was. Drinkwaterfluoridering was een aantasting op de vrijheid.
Anti-fluoride beweging
Een sentiment dat begon te leven onder de bevolking. Deels door het toegenomen individualisme en het verlangen naar medezeggenschap. Burgers vroegen zich af hoeveel macht de overheid mocht hebben; ‘waarom wordt er door de overheid beslist wat goed voor ons is?’ Actiegroepen als ‘Waakzaamheid Drinkwater’ en het comité ‘Anti Fluoridering Drinkwater Amsterdam’ (A.F.D.A.) vochten via de Raad van State en de Hoge Raad de drinkwaterfluoridering juridisch aan, succesvol! De Hoge Raad oordeelde dat de maatregel “van zó ingrijpende aard” was dat deze niet onder de Waterleidingwet viel.
Ook werd er besloten dat gemeenten ongefluorideerd water moesten aanbieden. Zo werden er in Amsterdam een handvol tappunten geplaatst waar ongefluorideerd water getapt kon worden. Storm liep het er. De Amsterdammers stonden in de rij om hun gieters, flessen en tassen te vullen met het zuivere water. In de tussentijd verdeelde deze maatregel de politiek. De Hoge Raad had besloten dat de Tweede Kamer moest bepalen of drinkwaterfluoridering een goed idee was en, en bij een meerderheid in de kamer, er een nieuwe wet aangemaakt moest worden.
Fluoride-wet
Het ontbrak uiteindelijk aan politieke durf om de nieuwe ‘fluoride-wet’ aan te nemen die de drinkwaterfluoridering in Nederland zou waarborgen. Het wetsvoorstel werd, na een memorabel politiek debat door PvdA-minister van Volksgezondheid Irene Vorrink ingetrokken. Zij was eerder nog voorstander van de invoering. Gemeenten werden vervolgens gedwongen om te stoppen met het toevoegen van deze stof in het drinkwater. Tot 1976 duurde het, totdat de laatste gemeente stopte met het toevoegen van fluoride in het drinkwater. De behoefte van de bevolking om zelf de keuze en de vrijheid te hebben voor schoner drinkwater werd hiermee beantwoord.
Tegenwoordig poetst de Nederlander de tanden met fluoride en zijn ze daardoor beter beschermd. Deze fluoride belandt vervolgens via in het afvoerputje en de rioolwaterzuiveringsinstallatie in het oppervlaktewater. Echter gebruiken drinkwaterbedrijven dit water om drinkwater te maken, waardoor er zowel door natuurlijke bronnen als door menselijk toedoen fluoride in ons drinkwater zit wat lastig te filteren is. De concentraties verschillen per gebied: tussen de 0,05 en 0,25 milligram fluoride per liter. Dat is onder de wettelijke norm van 1,1 milligram per liter. In de VS is het drinkwater nog altijd gefluorideerd. Tandheelkundig Nederland pleit eens in de zoveel tijd voor een herinvoering, maar die lijkt voorlopig uitgesloten.
ZeroWater
Wil jij de hoeveelheid fluoride in jouw drinkwater verminderen? ZeroWater verwijdert fluoride voor 91 procent uit kraanwater (**% vermindering na 150L filtratie). Naast fluoride verwijdert onze filter onder andere kalk, glyfosaat, chloor, PFAS (PFOS/PFOA).
Meer weten? Neem een kijkje in onze webshop.
